کد مطلب:47282 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » قرآن

قرآن كريم در مورد شايعه چه آياتي را بيان ميكند؟

از بلاهاي بزرگي كه دامن گير جوامع مختلف شده و روح اجتماعي و تفاهم و همكاري را در ميان مردم از بين ميبرد شايعه است. جعل و پخش شايعات دروغين و نگران كننده يكي از مهمترين شاخههاي جنگ رواني توطئهگران است كه براي جريحهدار ساختن حيثيت نيكان و پاكان جامعه و پراكنده ساختن مردم از اطراف آنها صورت ميگيرد، به همين جهت اسلام صريحاً با شايعه مبارزه كرده و قرآن كريم در اين مورد، در سه بخش سخن ميگويد:

1. شايعه سازي; 2. شايعه پراكني (كه اين دو بخش غالباً توسط منافقان صورت ميگيرد); 3. شايعه پذيري. (كه غالباً توسط افراد جاهل و ناآگاه اتفاق ميافتد)

خداوند در مورد شايعه سازان ميفرمايد: اگر منافقان و كساني كه در دلهايشان مرضي است و آنها كه اخبار دروغ و شايعات بياساس در مدينه پخش ميكنند، دست از كار خود برندارند، تو را سخت بر آنان مسلط ميكنيم. سپس جز مدّت اندكي نميتوانند در كنار تو در اين شهر بمانند # و از همه جا طرد ميشوند و هر جا يافته شوند گرفته خواهند شد و به سختي به قتل خواهند رسيد # درباره كساني كه پيشتر بودند ]همين[ سنت خدا ]جاري بوده[ است; و در سنّت خدا هرگز تغييري نخواهي يافت.(احزاب، 61 ـ 62.)

اين آيات در مورد گروهي از منافقان و دشمنان اسلام است كه در مدينه به ساختن و پخش شايعات، عليه پيامبر اكرمميپرداختند به خصوص به هنگامي كه حضرت با ارتش اسلام به غزوات ميرفتند، با خبرهاي دروغين از شكست پيامبر6 و مؤمنين به تضعيف روحيه بازماندگان آنان همت داشتند خداوند به آنها هشدار ميدهد كه اگر دست از اعمال زشت و ننگين خود برندارند. فرمان حملة عمومي و يورش به آنها را صادر خواهيم كرد تا با يك حركت مردمي مؤمنان، همه را از مدينه (مركز و حكومت اسلامي) ريشه كن سازيم و در هيچ جا در امان نخواهند بود; چون آنها را با دقت پيدا ميكنند و به ديار عدم ميفرستند. و در پايان اين تهديد را جدي دانسته تا بدانند كه مطلب كاملاً قطعي و ريشه دار و غير قابل تغيير و تبديل است.(رجوع كنيد به: تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 17، ص 429، دارالكتب الاسلامية / تفسير الميزان، علامه طباطبائي;، ج 16، ص 340، انتشارات اسماعيليان.)

قرآن در مورد شايعه پراكني ميفرمايد: و هنگامي كه خبري از پيروزي يا شكست به آنها برسد (بدون تحقيق) آن را شايع ميسازند، در حالي كه اگر آن را به پيامبر و پيشوايان ـ كه قدرت تشخيص كافي دارند ـ باز گردانند، از ريشههاي مسائل آگاه خواهند شد. (نسأ، 83)

كه بسياري از خبرهاي آنان در مورد پيروزي و شكست مسلمانان بدون تحقيق و بياساس بوده و غالباً از طرف دشمنان به منظورهاي خاصي جعل ميشده است.(رجوع كنيد به: تفسير نمونه، همان، ج 4، ص 30.)

در داستان پرماجراي افك (تهمت عظيم) كه جمعي از دشمنان شكست خورده و منافقان كوردل نسبت اتهام عمل منافي عفت به يكي از زنان پيامبر6 دادند و اين تهمت را شايعه كردند، به طوري كه عدهاي از مؤمنان تحت تأثير اين شايعه قرار گرفتند، خداوند متعال ميفرمايد: مسلماً كساني كه آن تهمت عظيم را عنوان كردند، گروهي (متشكّل و توطئهگر) از شما بودند; امّا گمان نكنيد اين ماجرا براي شما بد است، بلكه خير شما در آن است; براي هر كسي از آنان (كه در اين كار دست داشته) همان سهم از اين گناهي است كه مرتكب شده است; و از آنان كسي كه بخش مهمّ آن را برعهده داشته، عذابي سخت خواهد داشت. (نور، 11)

كه اين آيه اشاره به شايعه سازان دارد; سپس خطاب به شايعه پذيران كه افرادي مؤمن و ظاهربين بودند ميفرمايد: چرا هنگامي كه اين (تهمت) را شنيديد، مردان و زنان با ايمان نسبت به خود (و كسي كه همچون خود آنها بود) گمان نيك نبردند و نگفتند: اين دروغي بزرگ و آشكار است؟! و در ادامة داستان ميفرمايد: و اگر فضل و رحمت الهي در دنيا و آخرت شامل شما نميشد، قطعاً به (سزاي) آنچه كه در آن دخالت داشتيد، به شما عذابي بزرگ ميرسيد # آن گاه كه اين شايعه را از زبان يكديگر ميگرفتيد، و با دهانهاي خود چيزي را كه بدان علم نداشتيد ميگفتيد و ميپنداشتيد كه كاري سهل و ساده (و كوچك) است، در حالي كه نزد خداوند بس بزرگ است # چرا هنگامي كه آن را شنيديد نگفتيد: ما حق نداريم كه به اين سخن (و در اين موضوع) سخن بگوئيم; خداوندا منزهي تو، اين بهتاني بزرگ است؟! خداوند شما را اندرز ميدهد كه هرگز چنين كاري را تكرار نكنيد. اگر ايمان داريد(نور،12ـ17)

در پايان نيز خطاب به شايعه پراكنان چنين هشدار ميدهد: كساني كه دوست دارند زشتيها در ميان مردم با ايمان شيوع يابد، عذاب دردناكي براي آنان در دنيا و آخرت خواهد بود; و خداوند ميداند و شما نميدانيد.(نور،18)(رجوع كنيد به: تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 15، ص 92، اسماعيليان / ترجمه تفسير الميزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، ج 15، ص 129، بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي / تفسير نمونه، همان، ج 4 و 3.)

و فرمان خداوند متعال در خنثي سازي شايعه و عدم پذيرش آن چنين است: وَ لاَتَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِي عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ كُلُّ أُوْلَغكَ كَانَ عَنْهُ مَسْ ئ‹ُولاً;(اسرأ،36) و از آنچه كه به آن آگاهي نداري پيروي مكن; چرا كه گوش و چشم و دل همه مسئولند. پس در صورت جهل و ناداني مردم است كه شايعه در جامعه پذيرش پيدا ميكند.